Koeman: kan hij diepgewortelde problemen bij Barça oplossen?

Ronald Koeman heeft het eerste half jaar van de verbouwing van FC Barcelona achter de rug. De coach kende bewogen maanden, waarin de sportieve prestaties van de Catalanen tegenvielen. Toch heeft de manager nog redelijk wat krediet en kan hij zijn renovatie voorlopig afmaken. Kan hij de diepgewortelde problemen bij Barça oplossen?

De vijfde plaats in de Primera Division. De tweede plaats in de poule van de Champions League, wat bijna nooit eerder is voorgekomen. Nee, de prestaties van FC Barcelona zijn tot dusver niet bepaald verbeterd onder Koeman. Sterker nog: de vorig jaar in januari ontslagen pragmaticus Ernesto Valverde werd op straat gezet terwijl hij het beter deed dan de Nederlandse coach momenteel.

Maar dát Koeman na mindere resultaten nog altijd niet onder druk staat, heeft alles te maken met de enorm moeilijk missie waaraan de Nederlandse coach bezig is. Om daarop goed zicht te krijgen, moeten we terug naar de situatie van FC Barcelona halverwege augustus, als het wordt uitgeschakeld in de Champions League. Aan de oppervlakte ligt de extreem pijnlijke 2-8 nederlaag tegen Bayern München, de treurige bekeruitschakeling in de Copa del Rey en het weggeven van de Spaanse landstitel na de coronastop. Maar er zijn veel grotere, diepgewortelde problemen bij de Catalaanse grootmacht. Er is een schuld van opgeteld bijna een miljard euro, die door de coronacrisis nog pijnlijker aan het licht is gekomen dan anders het geval was geweest.

Wanbeleid in de laatste jaren is de reden van de financiële malaise. Peperdure mislukte spelersaankopen en een salarishuis dat nergens ter wereld zo krankzinnig hoog ligt (562 miljoen euro). Dat zorgt er mede voor dat verhoudingen binnen de club schreef groeien. De duurbetaalde en eerder zo succesvolle spelers zijn de baas in Camp Nou. De baas over de manier van spelen, de trainingsmethodes, de opstelling én het transferbeleid. Er worden veel bevriende voetballers binnengehaald, die miljoenen kosten en niet presteren.

Lees ook: Dit staat Koeman te wachten bij zijn aanstelling bij FC Barcelona 

De aanwezigheid van die B-garnituur zit de doorbraak van de jeugdspelers in de weg, iets waar Barcelona juist om bekend staat. Voor talenten die nog niet goed genoeg voor de basis zijn, is door alle matige aankopen zelfs op de bank geen ruimte meer. Bovendien is van serieuze concurrentie nauwelijks sprake. Daardoor wordt het basiselftal steeds ouder: tijdens de vernedering tegen Bayern staat het gemiddeld oudste elftal van de Catalanen ooit in de Champions League op het veld. Met Ousmane Dembélé, Philippe Coutinho en Antoine Griezmann begint er bovendien voor ruim driehonderd miljoen euro op de bank.

FC Barcelona is handelshuis met slechtere cijfers dan de V&D, een club waar spelers de dienst uitmaken, torenhoge salarissen worden betaald en spelers met forse verliezen worden verkocht. Een dodelijke cocktail voor de financiële situatie van de club, maar ook voor de sportieve prestaties. Nationale prijzen worden nog wel gepakt, maar in de Champions League is het verval steeds groter. De 2-8 nederlaag tegen Bayern München staat bij iedereen nog vers in het geheugen, maar in 2013 wordt het over twee duels ook al 0-7 voor Der Rekordmeister in de halve finale van het miljardenbal.

De club is aan fikse erosie onderhevig en van de zo geprezen slogan Més que un club is niks meer over. Geen jeugdspeler breekt meer door, van clubiconen wordt zonder respect afscheid genomen, voor het eerst in de clubhistorie komt er met het lucratieve Qatar Airways een shirtsponsor (de hoge lonen moeten worden betaald), het voetbal-DNA binnen de lijnen vervaagt en de meest bizarre aankopen worden gedaan. Niet voor niks wordt de inmiddels vertrokken preses Josep Bartomeu gehaat door de achterban en zelfs door de spelersgroep. Elke club krijgt de toekomst die het verdient en voor FC Barcelona is dat de terechte 2-8 afgang in de Champions League.

Veranderingen onder Koeman

Bij het Nederlands elftal maakte hij schoon schip, maar zijn uitdaging in Catalonië is niet te beschrijven zo veel moeilijker. Helemaal omdat Messi hem tijdens een huisbezoek van Koeman op diens tweede dag vertelt dat hij per direct wil vertrekken bij FC Barcelona. Koeman voert 'een goed gesprek' met de Vlo, maar hem op andere gedachten brengen lukt niet. Een nieuwe soap tussen de leiding van FC Barcelona en Messi volgt, maar de club houdt voet bij stuk en laat Messi niet gaan. Het is de eerste meevaller voor Koeman, die voor Messi een grote rol heeft uitgedacht in zijn plannen.

Vanaf de eerste minuut heeft Barcelona voor het eerst sinds Guardiola – al had ook Luis Enrique hele goede periode als manager – weer een coach tegen wie men opkijkt. Een trainer met een grote status als voetballer, die aanzien geniet van de achterban én spelersgroep. Dat hij telefonisch afscheid neemt van Luis Suárez in plaats van in een persoonlijk gesprek, is een beginnersfoutje, maar de oefenmeester durft keuzes te maken en geliefde voetballers weg te sturen. Naast Suárez (33) vertrekken ook de dure Ivan Rakitic (33) en Arturo Vidal (33), waarmee de verjonging wordt ingezet.

Naast de nodige bezem door de selectie wordt ook de discipline flink aangehaald. De trainingsintensiteit neemt toe; spelers worden geacht een uur voor de wedstrijd in de kleedkamer te zijn waar dat eerder nog veel vrijblijvender was; er wordt net als onder Guardiola weer getraind op de wedstrijddag; en de duurbetaalde spelers verblijven veel langer op de club. "We zijn veel fitter dan vorig seizoen", concludeert Jordi Alba na het gewonnen duel bij Celta de Vigo. Spelers maken niet langer de dienst uit. De immer te laat komende Dembélé zit veel op de bank onder Koeman, die jong talent de kans geeft boven dure aanwinsten. Ansu Fati (17), Ronald Araújo (21), Pedri (17), Trincão (17) en zomeraanwinst Sergino Dest (19) staan geregeld in de basis.

Ook de tactiek gaat op de schop. Het in Catalonië heilige 4-3-3-systeem verandert in 4-2-3-1, wat ook bij Oranje werd gespeeld. Koeman geeft Frenkie de Jong dezelfde rol als waarin hij uitblonk bij Ajax en de Nederlandse middenvelder wordt in de Spaanse media na een goed optreden tegen Ferencváros zelfs als 'visionair' bestempeld. De Jong speelt samen met Sergio Busquets en dat blok zorgt voor veel meer balans in het elftal, dat de laatste jaren heel fragiel oogde. 'Miskoop' Coutinho geniet hernieuwd vertrouwen en oogt veel frisser. Koeman gebruikt spelers op de plek waar ze zich goed voelen en rouleert veel minder dan zijn voorgangers, ook al wordt hij door soms door blessureleed en een overvol programma steeds meer daartoe gedwongen. 

Nog genoeg hordes op de weg

De veranderingen zorgen direct voor resultaat. Bij het officiële debuut tegen een dit seizoen sterk Villarreal staat het na een helft al 4-0 voor de Catalanen. Een helft die qua veldspel doet denken aan het tijdperk Guardiola. Er staat een compleet ander team dan een maand eerder tegen Bayern, ondanks dat er zeven dezelfde spelers aan de aftrap staan. Het sterkt Koeman in rol als manager en betekent fundament onder de moeilijke keuzes die Koeman tot dat moment heeft moeten maken. De Spaanse media zijn direct lovend over de Nederlandse coach.

Als het aan Koeman had gelegen, was Memphis Depay afgelopen zomer al naar Catalonië gekomen. Zelfs acht miljoen euro in de absolute slotfase van de transferwindow kon FC Barcelona voor hem niet betalen. Een enorme domper, vooral toen smaakmaker Ansu Fati lang wegviel. De spelers werd zelfs opnieuw gevraagd om een geste te doen in hun salarissen en pas na lange onderhandelingen werd daarin een deal bereikt tussen beide partijen. FC Barcelona zit financieel aan de grond: zonder geld moet Koeman clubiconen vervangen én tegelijkertijd presteren.

Dat is lastig genoeg, want ook in de nieuwe speelwijze ontbeert het Barcelona aan snelheid achterin. Door de vele blessures (met name achterin) en het overvolle schema verloren de Catalanen al heel veel punten in La Liga. Met moeite is het inmiddels bij de bovenste ploegen aangehaakt, maar een goede helft (zoals tegen Real Sociedad voor rust) is eerder een uitzondering dan de regel. Koeman heeft weinig opties om te rouleren en in de grote wedstrijden (Real Madrid, Atlético Madrid, Juventus-thuis) blijken de Catalanen onmachtig. Hoewel Messi de laatste weken weer wat strijdlustiger oogt, liet de Argentijn eerder dit seizoen ook duidelijk blijken niet blij te zijn met de gang van zaken.

Toekomst

Met een meer strijdvaardigere Messi, die zich openlijk voor Koeman uitsprak, gaat het met FC Barcelona de laatste weken voor de jaarwisseling weer iets beter. Maar terug in de titelstrijd is het nog zeker niet en met Paris Saint-Germain wacht een extreem zware loting in de Champions League. Is Koeman met zijn ploeg al klaar voor die test of heeft hij vooralsnog op drijfzand gebouwd?

Lees ook: Woorden van Messi lijken goed nieuws voor Koeman: "Ik wil voor alles vechten"

Het zijn vragen waar Koeman in zijn tweede half jaar antwoord op krijgt. Financieel is er niks mogelijk, met deze selectie lijkt hij het te moeten rooien en dat is geen luxe, zeker niet als de blessuregevallen blijven. Positief is de steun van Messi en Carles Tusquets, interim-voorzitter van de Catalaanse club. Maar de presidentsverkiezingen hangen Koeman nog wel als een zwaard van Damocles boven het hoofd. Hoewel Xavi uitsprak niet naar Catalonië te komen, kunnen nog mindere (Europese) resultaten weleens grote gevolgen hebben voor Koeman.

Dat hij heel veel jeugdspelers (noodgedwongen) een kans heeft gegeven, pleit in het voordeel van de Nederlander – ook al wil iedereen in Catalonië een 'eerlijkere' kans voor Riqui Puig. Ook is iedereen ervan doordrongen dat er iets wezenlijks veranderen moet bij FC Barcelona: dat is het voordeel van Koeman. Maar of die ratio ook nog overeind blijft als de emoties toenemen na sportieve dompers, zal de toekomst moeten uitwijzen. Zeker is dat Koeman is gaan bouwen en de diepgewortelde problemen probeert aan te pakken – en dat iedereen zich daarvan bewust is, is voor het eerst de laatste jaren. Vraag is of Koeman de tijd krijgt om zijn immense klus af te maken. Daarop kan alleen de tijd ons het antwoord brengen. 

Door: Nathan Sprey